Η καθυστέρηση απονομής της Δικαιοσύνης αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα της χώρας το οποίο θέτει σε κίνδυνο την αποτελεσματική δικαστική προστασία του πολίτη και την δίκαιη δίκη που κάθε πολίτης δικαιούται, όπως προβλέπεται από την ΕΣΔΑ (άρθρο 6 παρ. 1). Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 146^η θέση  στην απονομή της δικαιοσύνης. Συνεπώς, κάθε προσπάθεια επιτάχυνσης της απονομής της Δικαιοσύνης, που δεν θίγει τις θεσμικές εγγυήσεις και την προστασία των πολίτων, δεν μπορεί παρά να αντιμετωπίζεται θετικά.

Ωστόσο, το σχέδιο νόμου που έχει κατατεθεί στις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής από τις 19.4.2024 με τίτλο «Ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, χωροταξική αναδιάρθρωση των δικαστηρίων της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Δικαιοσύνης» που φέρεται ότι στοχεύει κυρίως στην ταχύτερη απονομή της Δικαιοσύνης, εμπεριέχει προβλέψεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν  ως προβληματικές  και δημιουργεί πρακτικά ζητήματα και ερωτήματα τα οποία χρήζουν απαντήσεων.

1. Κατά πρώτον, ποιοι είναι οι ποσοτικοί και ποιοτικοί δείκτες που καταδεικνύουν ότι η μεταφορά της ύλης του Ειρηνοδικείου στο Πρωτοδικείο θα έχει οποιαδήποτε συνέπεια στον χρόνο εκδίκασης των υποθέσεων; Η φερόμενη αύξηση των δικαστών του ενοποιημένου Πρωτοδικείου είναι πλασματική, καθότι ο όγκος των υποθέσεων παραμένει ο ίδιος και επιπλέον τίθεται εν αμφιβόλω η ποιότητα του αποτελέσματος. Η απλή αναφορά σε μέρες έκδοσης αποφάσεων ή ακόμα και ο αριθμός φακέλων ανά ειρηνοδίκη/πρωτοδίκη είναι προσχηματική, όταν δεν αναφέρεται ο πραγματικός όγκος εργασίας και το υλικό αντικείμενο των υποθέσεων. Επί παραδείγματι, είναι αδύνατον μεθοδολογικά να συγκριθούν ποσοτικά και ποιοτικά η ταχύτερη έκδοση αποφάσεων συναινετικών άρσεων προσημειώσεων και εκούσιας Ειρηνοδικείου, με αγωγές ενοχικού αρμοδιότητας Πολυμελούς.
2. Δεύτερον, πώς διασφαλίζεται η επάρκεια των Ειρηνοδικών και η ποιοτική απονομή της Δικαιοσύνης στις ποινικές υποθέσεις, με δεδομένο αφενός ότι η εκπαίδευση τους δεν είχε αυτόν τον σκοπό αφετέρου ότι η επαγγελματική τους ενασχόληση μέχρι αυτό το σημείο ήταν διαφορετική; Στο σχέδιο νόμου, αναφέρεται στο άρθρο 7 παρ. 3 ότι «οι υπηρετούντες κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος, Ειρηνοδίκες παρακολουθούν υποχρεωτικά προγράμματα επιμόρφωσης, ιδίως στον τομέα του ποινικού δικαίου και της ποινικής δικονομίας». Η συγκεκριμένη αναφορά είναι εντελώς γενική και δημιουργεί εύλογες ανησυχίες, όταν οι υπόλοιποι δικαστές έχουν προετοιμαστεί από τον κατάλληλο φορέα και έχουν κριθεί από αυτόν για την επάρκεια τους. Το συγκεκριμένο ζήτημα μάλιστα αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία στα πλαίσια του νέου Ποινικού Κώδικα, όπου οι κατηγορούμενοι δυνητικά αντιμετωπίζουν εκτιτέες ποινές ακόμη και για πλημμελήματα.
3. Τρίτον η διάσπαση του Πρωτοδικείου Αθηνών και Πειραιώς θα δημιουργήσει σοβαρά ζητήματα στην καθημερινότητα των ασκούμενων και νέων δικηγόρων. Βάσει του σχεδίου νόμου, προβλέπεται η δημιουργία τριών περιφερειακών πρωτοδικείων στην Αθήνα (Κορωπί, Μαρούσι και Περιστέρι) και τριών στον Πειραιά (Καλλιθέα, Ελευσίνα και Πόρος) με την διατήρηση του Πρωτοδικείου Αθηνών και Πειραιώς ως κεντρικές έδρες Πρωτοδικείων. Τα συγκεκριμένα Ειρηνοδικεία δεν έχουν ενταχθεί, ακόμα στο ηλεκτρονικό σύστημα λήψης αποφάσεων. Κάποια, δε, δεν έχουν ενταχθεί ακόμα στο σύστημα ηλεκτρονικής παρακολούθησης πορείας της υπόθεσης. Το αντεπιχείρημα του Υπουργείου Δικαιοσύνης είναι ότι έχει δοθεί ένα επαρκές χρονικό διάστημα (καθώς ο νέος δικαστικός χάρτης θα ισχύσει για την Αθήνα από την 16η Σεπτεμβρίου 2026) ώστε να προχωρήσει η προσαρμογή των υποδομών. Εκφράζουμε την αμφιβολία μας ότι αυτό θα γίνει, αν λάβουμε υπόψιν και άλλα σχέδια κτιριακών μετεγκαταστάσεων και αναβαθμίσεων, τα οποία προγραμματίζονται εδώ και πολλά χρόνια από το συγκεκριμένο Υπουργείο. Αν δεν διαπιστωθεί πρώτα ότι λειτουργεί πλήρως η ψηφιοποίηση, είναι αδύνατο να προχωρήσουμε σε αλλαγές στο Δικαστικό Χάρτη και συνεπαγόμενα στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Οι υποδομές των περισσότερων περιφερειακών πρωτοδικείων-σημερινών ειρηνοδικείων είναι ανεπαρκείς. Η Κυβέρνηση δεν έχει απαντήσει με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και σχέδιο για την βελτίωση των υποδομών.
4. Τέταρτον , έχει γίνει κάποια μελέτη ανθρωπίνου δυναμικού σε σχέση με τις εκδικαζόμενες υποθέσεις, που να επιτάσσει τον διαμοιρασμό των Πρωτοδικών στο Κεντρικό και τα Περιφερειακά Πρωτοδικεία; Το ως άνω δεν προκύπτει από την Αιτιολογική Έκθεση και ως εκ τούτου αποδεικνύεται ότι συγκεκριμένο σχέδιο νόμου δεν έχει καταλλήλως προετοιμαστεί. Ειδικότερα, και ενώ η Κυβέρνηση διανύει την δεύτερη θητεία της, είχε ικανό χρόνο προκειμένου να εκπονήσει μελέτη σε συνεργασία με τους οικείους επιστημονικούς Συλλόγους, της οποία τα αποτελέσματα θα αποτελούσαν πρόκριμα για την ψήφιση ή μη του περί ου ο λόγος σχεδίου νόμου. Διότι το να μην γνωρίζουμε ένα τέτοιο κομβικό δεδομένο, είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσει επικίνδυνες για τον χρόνο απόδοσης της Δικαιοσύνης ανισορροπίες.
5. Τέλος, η διάσπαση των πρωτοδικείων είναι ακόμη ένα πλήγμα για τους μικρούς και μεσαίους ελεύθερους επαγγελματίες που δεν διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα να απασχολούν ασκούμενο ή δικηγόρο συνεργάτη και θα πρέπει να βρίσκονται ταυτόχρονα σε διάφορα μέρη της Αθήνας. Τόσο οι δικηγόροι, όσο και οι ασκούμενοι δικηγόροι, οι οποίοι αναπόφευκτα θα επιφορτίζονται το πλήθος των εξωτερικών εργασιών θα εξαντλούν την παραγωγικότητα τους προκειμένου να ανταποκριθούν στις νέες συνθήκες. Συνεπώς, το εν λόγω σχέδιο νόμου οδηγεί στην αποδυνάμωση του ρόλου του αυτοαπασχολούμενου δικηγόρου.
6. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Ασκουμένων και Νέων Δικηγόρων Αθηνών εκφράζει ρητά την αντίθεσή του σε όσες διατάξεις του σχεδίου νόμου πλήττουν τους ασκούμενους και νέους δικηγόρους και, ως εκ τούτου, δεν συμβάλουν σε καμία περίπτωση στην αποτελεσματικότερη λειτουργία της Δικαιοσύνης. Εκφράζουμε την πρόθεσή μας να συνεισφέρουμε με κάθε τρόπο στη συζήτηση για την αποτελεσματικότερη και ταχύτερη απονομή της Δικαιοσύνης.

ΓΙΑ ΤΟ ΔΣ ΤΗΣ ΕΑΝΔΑ
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΣΤΕΛΙΟΣ ΒΟΥΚΟΥΝΑΣ

Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ